Openingstijden
Openingstijden April t/m Oktober
Maandag: 12.00 - 16.30 uur
Dinsdag t/m Vrijdag: 10.30 - 16.30 uur
Zaterdag en Zondag: 10.30 - 16.00 uur
2e kerstdag is het museum gesloten
Toegangsprijzen:
- Volwassenen: 6,00
- Kind tm 12 jaar: gratis (inclusief speurtocht met i-pad, voor 8-12 jaar)
- Kind 13 t/m 18 jaar: 3,00
- Museumkaart volwassenen en kinderen: gratis
- Groepen va 10 personen: 4,00
- Cultureel Jongeren Pas (CJP): 3,00
- Combiticket: 3,00: bezoek 8 musea in de regio tegen aantrekkelijke korting (verkrijgbaar in het museum)
- Gedurende de Oorkonde tentoonstelling toeslag 3 Euro , uitsluitend voor volwassenen
Tentoonstelling
‘Waarvan Akte’
De verhalen achter de oorkondes
Het geschreven woord helpt om ons verleden beter te begrijpen
Oorkondes zijn het bewijs van status, rechten, bezittingen maar ook plichten. Er zijn een aantal van de oudste oorkonden van Limburg, opgesteld tussen 950 en 1300 bewaard gebleven. Daaronder bevindt zich de alleroudste oorkonde van Nederland en die is afkomstig uit Thorn. De tentoonstelling ‘Waarvan Akte’ is een unieke gelegenheid om een kleine selectie van die vaak schitterend vormgegeven oorkondes te bekijken. Maar wat vertellen die oorkondes ons? Geschreven in een taal die voor leken niet te ontcijferen is?
Historicus Jac Forschelen en Frans Tonnaer gingen op onderzoek uit en ontrafelden de verhalen achter deze mysterieuze middeleeuwse documenten. Dit op basis van een initiatief van de Stichting Limburgse Oorkonden die vertalingen uit het Latijn liet maken. Frans en Jac zijn de auteurs van de speciale catalogus ‘Waarvan Akte’ die verkrijgbaar is in ons museum. Hier volgt een bewerkte bloemlezing op basis van hun speurwerk.
Ansfried en zijn echtgenote Hereswind
Fragment uit de gebrandschilderde ramen in de romaanse crypte van de abdijkerk
Een van de hoofdrolspelers in de oorkondes is de rijke en vrome graaf Ansfried (geboren ± 940). Hij stichtte de abdij van Thorn en daar is een stichtingsakte (jaar 992) van bewaard gebleven, die overigens een 17e-eeuwse vervalsing blijkt te zijn. Toch geeft ze een reële weergave van de verwerving van oude bezittingen onder meer in “het verre westen”. De oorkonde spreekt over de stichting van de abdij als een “gemeenschappelijk werk” van Ansfried en echtgenote Hereswind. Zij bracht tal van goederen in en bezat gebiedsrechten van tol, molen en cijns. Het staat allemaal ‘zwart op wit’ op perkament.
Het klooster, nadien gerund door Benedicta de dochter van Ansfried en Hereswind (ook bekend als Hilsondis), floreerde economisch dankzij de nodige schenkingen van grondbezit en rechten die bezegeld werden in oorkondes. De geschiedschrijving over de bewoners van de abdij van Thorn beperkt zich veelal tot de sociale bovenlaag, die van de stiftdames (kanunnikessen) en de kanunniken (priesters). De oorkonden vanaf 950 tot 1300 schetsen een breder sociaal beeld van de oorspronkelijke kloostergemeenschap.
Wanneer een oud document als officieel bewijsstuk geldt, dan weet je wie de macht in handen had.
De oorkondes beschrijven een breed palet van machthebbers. Religieuzen zoals de bisschop en het kathedraal kapittel van Luik bemoeiden zich met de verkoop of verdeling van abdijgoederen en naburige gebiedsheren namen de abdij bij wijze van voogdij in bescherming. Dat ging niet altijd goed. In het jaar 1314 pleegde voogd Gerard I, heer van Horne, geweld op personen en goederen van de abdij van Thorn. Jarenlange twisten volgden.
Vlnr. Keizer Otto III, zalving door Paus Gregorius (reg. 983-1002) Keizer Hendrik II met zijn echtgenote Kunigonde, 15de eeuw, Moravian Gallery Brno Isenburg, bisschop van Isenburg, 1198-1250 Overgave bij de slag van Worringen,Reinoud I, graaf van Gelre en Hertog van Limburg 1280-1288, Nuova Cronica - ms. Chigiano L VIII 296 - Biblioteca Vaticana
De oorkondes zijn ook een afspiegeling van economische conflicten in de Middeleeuwen. De abdij van Thorn had in een aantal parochies patronaatsrecht. Daarmee kon men zelf een nieuwe parochieherder naar voren schuiven. Zo’n tactische zet kon ook inkomsten opleveren in de vorm van bepaalde tienden (tiende deel landbouw- en veeteeltopbrengsten) die aan de parochie en de pastoor toekwamen. Het bezit van deze tienden was een voedingsbodem voor conflicten. De relatie tussen de grondheer (abdis en abdij) en de grondgebruiker werd geregeld in een contract. Over de verplichtingen ontstonden vaak meningsverschillen. Opvallend is dat deze geschillen geregeld werden voorgelegd aan “minnelijke arbiters”; een buitengerechtelijke geschilbeslechting avant la lettre, beklonken met oorkondes. Na 1265 trekt, tot het jaar 1300, bij conflicten een bonte stoet van scheidsrechters aan ons voorbij van ridders en ministerialen (halfvrijen), kanunniken, edellieden en ook schepenen fungeerden als mediators. De tentoonstelling ‘Waarvan Akte’ onthult middeleeuwse conflicten die niet zouden misstaan in een Shakespeareaans toneelstuk!
Meer over Frans Tonnaer
‘Kennis maakt ook macht’, moet Frans Tonnaer gedacht hebben toen hij als jochie voor het eerst een juridisch boek doorspitte. Als onderzoekswetenschapper en publicist op het terrein van het staats- en bestuursrechtheeft hij een indrukwekkende staat van dienst opgebouwd. Buiten zijn werk heeft Frans zich ontpopt tot een echte cultuurambassadeur van Thorn. Waar komt die nieuwsgierigheid vandaan? En wat betekenen die oude oorkondes voor hem? Bekijk de video.
Meer lezen? Download de pdf
DownloadOpeningstijden:
Openingstijden April t/m Oktober
Maandag: 12.00 - 16.30 uur
Dinsdag t/m Vrijdag: 10.30 - 16.30 uur
Zaterdag en Zondag: 10.30 - 16.00 uur
2e kerstdag is het museum gesloten
2024: Openingstijden feestdagen:
Geopend met Pasen, Pinksteren en Koningsdag